🎹 Nitesh Goswami 💻

आदमी आदमी को क्या देगा जो भी देगा वही ख़ुदा देगा मेरा क़ातिल ही मेरा मुंसिब है क्या मेरे हक़ में फ़ैसला देगा ज़िन्दगी को क़रीब से देखो इसका चेहरा तुम्हें रुला देगा हमसे पूछो दोस्ती का सिला दुश्मनों का भी दिल हिला देगा इश्क़ का ज़हर पी लिया 'फ़ाकिर' अब मसीहा भी क्या दवा देगा 1990 ના જગજીત / ચિત્રા આલ્બમ   "Someone Somewhere" ની આ ગઝલના જબરદસ્ત શબ્દો છે.  એમાં થોડું હું ઉમેરો કરવા માંગુ છું. आदमी आदमी को क्या देगा या छीनेगा!  અમુક લોકો ઘણી વખત ખોટી હોશિયારીમાં રહેતાં  હોય છે હું કૈંક છું. હું બીજાને બનાવી શકું છું કે મીટાવી શકું છું. પણ મને તો લાગે છે કે દરેક વ્યક્તિ પોતાનાં આ જન્મના કે પૂર્વજન્મના કર્મો અને મહેનત ને કારણે આગળ વધે છે,  પાછળ રહી જાય છે. એટલે મારી અસફળતા, મારી નુકશાની , પરેશાની કે દુઃખ દર્દ  માટે હું બીજા લોકો પર દોષારોપણ કરતો નથી .  હું આ ગઝલના શબ્દોને માનું છું . મારી જાતને કહું છું કે હશે મારા નસીબ ! 

શિવપુરાણ અનુસાર, જે વ્યક્તિ નિયમિતપણે માથાના એક છેડાથી બીજા છેડા સુધી રાખથી બનેલું ત્રિપુંડ (ત્રણ રેખાઓ) કપાળ પર લગાડે છે, તેના બધા પાપોનો નાશ થાય છે અને તે વ્યક્તિ શિવના આશીર્વાદ માટે પાત્ર બને છે.  પણ આ રાખ / ભસ્મનો બીજો ઉદેશ્ય પણ છે. જ્યારે વ્યક્તિ એ પોતાના કપાળ પર લગાડે છે ત્યારે એ સામેવાળાને એક સંદેશો આપે છે. એ સમયમાં ઘણાં લોકો રાખ એ રીતે લગાડતાં અને જ્યારે લોકો વચે ઉગ્ર બોલાચાલી થતી, મગજમારી થતી, ત્યારે સામેવાળાના કપાળ પર એ રાખ જોઈને કંઈક યાદ આવી જતું. કે ભલે અત્યારે એ ગુસ્સો કરે કે મગજમારી કરે કે હોશિયારી દેખાડે, આખરે તો એ "રાખ" જ થવાનો છે અને હું પણ.... છેલ્લે આપણે સૌ કો "રાખ" જ થવાના છીએ, એ હંમેશા યાદ રાખવાનું છે. આજના સમયમાં માત્ર સાધુઓ સિવાય કોઈ લોકો આ રાખની ત્રિપુંડ કરતાં નથી. અને લોકો એમ માને છે એ લોકોને ક્યારે કંઇ થવાનું નથી. મને આ વાત અને એનો ઉપદેશ હંમેશા યાદ રહે છે. હું ગુસ્સો જરૂર કરું છું પણ મનમાં વેર રાખતો નથી. ગુસ્સા કરતાં "વેર" અને બદલાની ભાવના બહુ ખતરનાક છે.  જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ પાસે પૈસો અને પાવર હોય અને જો એ અહંકારી હોય તો જ્યારે એનો...

  1972માં આવેલી આ બાવર્ચી ફિલ્મ 1966માં આવેલી એક બંગાળી ફિલ્મ પરથી બનેલી છે .  જેની આખી સ્ટોરી અને સંદેશ બહુ જ સરસ છે .  રાજેશ ખન્નાની અને બીજા કલાકારોની એકટીંગ લાજવાબ છે .  હૃષીકેશ મુખરજીની ફિલ્મ છે . સંગીત બહુ સરસ છે .   એક અશાંતિ ભરેલું ઘર છે ,  કારણ કે ઘરના લોકોમાં આપસમાં બનતું નથી .  એક બીજાની નિંદા કરવાથી અને બીજામાં માત્ર અવગુણો જ જોવાથી, પોતે બધી રીતે સારા અને બીજા ખરાબ , પોતે બીજા કરતા શ્રેષ્ઠ ,  વધારે મહેનતુ , સારા અને સાચા અને જયારે બીજા એનાથી ઉલ્ટા. જ્યાં આવું હોય એ ઘરમાં અશાંતિ જ હોય.   પણ રઘુ (રાજેશ ખન્ના) આ ઘરમાં એક બાવર્ચી તરીકે આવે છે અને ઘરની આખી પરિસ્થિતિ બદલે છે .  લોકોને એકબીજામાં સારું જોવાની અને બીજા પ્રત્યે સારું વિચારવાની અને પ્રેમ કરવાની વાત કરે છે ,  જેમાં એ સફળ રહે છે . આનાથી ધીરે ધીરે લોકોની માનસિકતા બદલે છે. અને એક અશાંતિથી ભરેલું ઘર શાંતિથી ભરેલું થઇ જાય છે .   પછી આ ઘરેથી વિદાય લઇને આવા કોઈ બીજા ઘરની તલાશમાં અને એને બદલવા માટે નીકળી જાય છે .  1972 માં રજુ થયેલી આ ફિલ્મની વાત દ...

આળસ અને ઓછા શોખને કારણે મેં નવલકથાઓ વાંચી નથી. પણ ઘણાં વર્ષો પછી ઝવેરચંદ મેઘાણીનો આ પુસ્તક લાયબ્રરીના રિસેપ્શન ડેસ્ક પર પડ્યું હતું ,  એટલે હાથમાં લીધું . 300 પાનાનું આ પુસ્કત વાંચીને પૂરું કર્યું . જેમ કોઈ ફિલ્મના ઈન્ટરવલ પહેલા મજા  ન આવે અને પછી ફિલ્મ જોવાની મજા આવે એવી આ નવલકથા છે .  પુસ્તકના અંતે ઝવેરચંદ મેઘાણીનો સાહિત્ય જીવનની તવારીખ આપેલી છે ,  એ જોઈને જ ખ્યાલ આવી જાય કે ઝવેરચંદ મેઘાણીનું સાહિત્યમાં યોગદાન કેટલું છે.  ઝવેરચંદ મેઘાણી દરેક ગુજરાતીને ખબર હશે ,  ભલે એનું સાહિત્ય વાંચ્યું હોય કે નહીં .  આ નવલકથા ઝવેરચંદ મેઘાણીએ બીજા વિદેશી લેખકે લખેલી નવલકથાથી પ્રેરાઈને લખી છે ,  ઘણાં પાત્રો અને પ્રકરણોનો ઉમેરો કર્યો છે .  પુસ્તકના અંતે એની સ્પષ્ટતા કરી છે .  એક વખત વાંચવાનું શરુ કરો પછી, આગળ શું થશે એની ઉત્સુકતા વધી જાય. સરસ નવલકથા છે .  1938 માં લખાયેલી છે ,  એટલે ત્યારના સમયની પરિસ્થિતિ,  લોકોની માનસિકતા ,  ભારતના સ્વતંત્રા પહેલાંની વાત છે . તો પણ નવલકથા એટલી જ પ્રાસંગિક લાગે છે . ...