🎹 Nitesh Goswami 💻

ગઈ કાલે (30-Dec-2022) સ્કૂલ annual day ના પ્રોગ્રામ માં ઘણા નાના અને મોટા છોકરાઓ એ perform કર્યું... એમાં નાના છોકરાઓ એ "નાની મારી આંખ.." પર ડાન્સ કર્યું... સરસ ગુજરાતી બાળ ગીત છે! એમાં આંખ, નાક, મોઢું, વગેરી ની વાત છે... પણ મને તો સૌથી વધારે ગમે "આંગળી મારી લપટી એથી વગાડું ચપટી" અને આ મારા હાથ ના આંગળાઓ....! તમે ગમે તેટલું મગજથી વીચારો કે હૃદય થી મહેસુસ કરો, એના પર કામ તો આ "આંગળા" જ કરે છે ને.... અને એમાંય અંગુઠો તો કૈંક વિશિષ્ટ જ છે! મારા અક્ષરો બહુ સારા નથી થતા... અને અંગ્રેજીના તો વધારે ખરાબ છે.... પણ મારા આંગળા એ ઊંટ જેવા છે! ઊંટ રસ્તા પર ઉભો યૌ તો એમ થાય કે કેટલો ધીરે ચાલે છે, આપણે એની સરખામણી ઘોડાથી કરીએ તો ઊંટ ના કોઈ ડારિયા ન આવે! પણ જયારે તમે ઊંટ ને રણ માં મુકો તો પછી જુવો એ કેવો હાલે છે! એમાં ઘોડાના કોઈ ડારિયા ન આવે! એમ મારા "આંગળા" હાથ માં પેન પકડે તો સારા અક્ષરો નથી લખતા, પણ એ જયારે કમ્પ્યુટર કે મ્યુઝિક ના કીબોર્ડ દોડે છે ત્યારે જાણે કોઈ ઊંટ રણમાં દોડે છે...! મગજ વિચારતો જાય, હૃદય મહેસુસ કરતો જાય અને મારા આંગળા દોડતા જાય...! એતો કેવી...

ભાષામાં ઘણાં બધાં ચિન્હો વપરાતા હોય છે. ગણિત માટે + - ÷ × અને બીજા : ; " ' * ? પણ આ બધાં માં મારો સૌથી પ્રિય ચિન્હ એટલે આશ્ચર્ય ચિન્હ! હું એનો બહુ ઉપયોગ કરું! મજા આવે! ગણિત અને એકાઉન્ટ એ દિમાગ નો ખેલ છે! 1994 માં SSC માં ગણિત માટે ખાસ ટયૂશન રાખ્યું હોવા છતાં માત્ર 41 માર્કસ જ આવ્યા હતા! જે લોકો મગજ નો વધારે ઉપયોગ કરે અથવા પ્રબળ હોય એ લોકો ને ગણિત અને એકાઉન્ટ વધારે પસંદ પડે. મારા જેવા કલા નાં શોખીન ને એમાં મજા ન આવે.... ગણિત ન ફાવે..... કલાકારો હૃદય થી જીવતા હોય છે,  પોતાની મસ્તી માં...  ગણિત નો પ્રશ્ન એક કોયડો છે. ? જેવું.. જેનો જવાબ શોધવાનું હોય... ગણત્રી કરવાની હોય. જ્યાં સુધી જવાબ ન મળે ત્યાં સુધી મજા ન આવે...  જ્યારે સંગીત અને કમ્પ્યુટર એક કલા છે.... સંગીત નાં સુર ન સમજાય, રાગ ન સમજાય, જવાબ ન મળે તો પણ મજા આવે.... એ એક કોયડો નથી... પણ "આશ્ચર્ય" છે.... ન સમજાય તો એમાં રચ્યા પચ્યા રહેવાથી મજા આવે! એક કલાકાર નો હૃદય બહુ નાજુક હોય, બાળક જેવું નિર્દોષ! સંવેદશીલ. એને ગણિત ન ફાવે એટલે ચાલક અને હરમી લોકોથી એ હંમેશા હારી જાય.... દિમાગથી જીવતા લોકો ચાલક હોય અને કલાકાર ને ઉ...

જગજિત સિંઘ એક "આશ્ચર્ય" છે! એ મખમલી અવાજ... એ રાગ ભૈરવી... સંતુર, ઢોલકી, flute, ગિટાર, violin... ન સમજાય તો પણ એને સંભાળવા ની મજા આવે.... એ કોઈ ગણિત નો કોયડો નથી.... એ કોઈ પૈસાની લેવડ દેવડ નથી... debit credit નથી.... એ છે એક "આશ્ચર્ય"!

આજકાલ યુવાનો માં સ્ટોક માર્કેટ નો ક્રેઝ છે..... ઘણાં લોકો ભેગા થાય ત્યારે આ સ્ટોક લઈ લે અને આ ન લેવાય, એવી એક બીજાને સલાહ આપ્યા રાખે છે.... 5, 10 હજાર કે અમુક લોકો અમુક લાખ રૂપિયા સુધીનો ઇન્વે્ટમેન્ટ કરે છે.... પણ તમે ક્યારેય વિચાર્યું કે આપણું ઇન્વે્ટમેન્ટ તો કંઈ નથી, આપણાં માં નાં ઇન્વે્ટમેન્ટ આગળ.... માં નું ઇન્વેસ્ટમેન્ટ એટલે એના બાળકો! જન્મ આપતા પહેલા 9 મહિના પેટ માં સાચવે, જન્મ પછી, જિંદગી ભર. રોજ 3 વખત જમવાથી લઈ, કપડાં ધોવાથી લઈ અને બીજું ઘણું બધું શું નથી કરતી એ! ભણાવે છે અને ઘણાવે છે.... બધું કરે છે.... 18 વર્ષ ને એની તપસ્યા પછી.... જો એના નસીબ સારા હોય તો એના બાળકો કમાઈ ને આપે છે....! અને નસીબ ખરાબ હોય તો 18 વર્ષની તપસ્યા વ્યર્થ જાય છે.... પણ તોય માં પોતાના ની મમતા નો, વહાલ નો, પ્રેમ નો ઇન્વે્ટમેન્ટ કર્યા કરે છે... સ્ટોક માર્કેટ કરતાંય લાંબા ગાળા નું ઇન્વે્ટમેન્ટ માં નું છે.... અને જોખમી પણ..... રિટર્ન ની કોઈ  ગેરંટી નહિ.

સ્ત્રીનેં ક્યારે એની ઉંમર ન પૂછાય, અને પુરુષ ને ક્યારે એની salary ન પૂછાય.....! એમાં પ્રથમ કરતા પુરુષની salary ની વાત વધારે મહત્વ ની છે. પૂછીને પછી એ પૂછવા વડો પોતાની salary સાથે સરખામણી કરે છે.  જો પોતાની salary ઓછી હોય તો અફસોસ કરે છે, નિરાશ થાય છે... અને પોતાની salary વધારે હોય તો, મન માં ને મન માં મલકાય છે! ગર્વ કરે છે! પોતાને "કંઇક"  સમજે છે.... બને વસ્તુ ખરાબ છે. આપણે હંમેશા વચ્ચે હોઈએ છીએ... દુનિયાની વાત નથી કરતો, આપણી આજુબાજુ કે ઓફિસમાં કે પડોશમાં તમે જોશો તો ખ્યાલ આવશે..... કે આપણાથી ઓછી salary વારા ઘણાં બધાં છે અને આપણાથી વધારે salary વારા પણ ઘણાં છે. આપણાથી નાના ઘરો વારા ઘણાં છે, આપણાથી મોટા બંગલો વારા ઘણાં છે.... સાઇકલ અને પગે જતા, છકડા માં જતાં ઘણાં છે અને ફોર વ્હીલર માં જતાં ઘણાં છે..... ઘણાં લોકો એ સોનું પહેરેલું છે.... અને ઘણાં લોકો પાસે પગના સારા ચપ્પલ અને સારા કપડાં પણ નથી.... ઘણાં બારે હોટેલમાં જમે છે... જ્યારે ઘણાં લોકો મોંઘવારી માં માંડ ઘર ચલાવે છે.... સરખામણી છે કોઈ લિમિટ??? ક્યાં સુધી સરખામણી કરશો?? આખરે બધી વસ્તુ તમારી સમજશક્તિ અને જીવન જોવાના દૃષ્ટિકો...

આપણા હૃદય ને સૌથી જલ્દી શું અસર કરે છે? ક્યારે વિચાર્યું છે? જેવી રીતે આપણા કાનમાં એક પડદો હોય છે, જે બહાર ના અવાજો થી કંપન થાય છે, અને આપણે અવાજ સાંભળી શકીયે છીએ....  એ જ રીતે આપણો હૃદય પણ કંપે છે... અને કૈંક મહેસુશ કરે છે.... અવાજથી નહિ, પણ આપણી બીજા લોકો પ્રત્યે ની ભાવના/લાગણીઓ થી અને બીજા લોકોની આપણા પ્રત્યેની ભાવના/લાગણીઓ થી. સારી હોય કે ખરાબ.....! બીજી વસ્તુ છે "સંગીત" જેનાથી આપણું હૃદય પ્રભાવિત થાય છે, કૈંક મહેસુસ કરે છે, ધડકે છે, કંપે છે.... અલગ અલગ રાગો છે, જેના અલગ અલગ "રસ" છે.... પ્રેમ, ઉદાસી, ખુશી, દુઃખ વગેરે..... આવો જ એક રાગ એટલે "આહીર ભૈરવ"... જે ભૈરવ અને ખમાજ રાગ નો મિશ્રણ છે.... દુઃખ, ઉદાસી અને ગમગીન ભાવના/લાગણીઓ ને વ્યક્ત કરવું હોય તો આ રાગ બહુ અનુકૂળ છે.... બહુ તીવ્ર ભાવના મહેસુશ કરાવે છે.... આ ગીત પર આધારિત અમુક ગીતો.... * સોલા બરસ કી બાલી ઉમર કો સલામ, એ યાર તેરી.... * રામ તેરી ગંગા મૈલી હો ગઈ, પાપીઓ કે પાપ ધોતે ધોતે .... પણ મને તો અત્યારે વાત કરવી છે.... આશિકી ફિલ્મના ગીતની! "અબ તેરે બિન જી લેંગે હમ.... " વાહ! શું મસ્ત ગીત બન...

આ ગીતને ઘણી વખત સંભાળ્યું છે.... "જાને તુ.... યા જાને ના.." 2008 માં આવેલી... મને યાદ છે... ત્યારે હું પત્ની સાથે સેવન સ્કય મા જોવા ગયેલો... એના ગીતો મને ગમતા... એટલે એના કારણે મને એ ફિલ્મ નાં ગીતો theatre માં સંભાળવા હતા... બધા ગીત બહુ મસ્ત છે..... "કભી કભી અદિતિ..." વારું ગીત વાગ્યું અને અમારી આગળ છોકરી ઓનું ગ્રુપ હતું અને એ લોકો ગીતને ગાઈ ને એન્જોય કરી રહ્યા હતા... પણ "જાને તુ મેરા ક્યાં હૈ...." કંઇક અલગ ગીત છે... આજે કીબોર્ડ પર વગાડતા લાગ્યું કે રાગ ભૈરવી છે.... જગજિત સિંહ ની ભૈરવી ન સમજાય અને આ ARR ની ભૈરવી પણ ન સમજાય એવી. Generally ભૈરવી રોમેન્ટિક ગીતો માં જોવા મળે. જ્યારે આ રાગની ઉપયોગ આવા દુઃખી, ગમગીન ગીતોમાં થાય... ત્યારે મને એ વિચારતો કરી મૂકે છે.... સંગીત અને રાગો મને નથી સમજતા.... અને આ ન સમજાય એ જ આકર્ષણ છે.... હું રાગો સોધ્યા કરું છું....! એ શોધવાની મજા છે... અને ક્યારેક ખબર પડી જાય તો મજા આવે!!!!

YouTube પર ફ્રી છે, ગઈ કાલે જોઈ. 2018 માં આવી હતી. ઓછી જાણીતી ફિલ્મ છે. બહુ સરસ છે. જિમ્મી શેરગીલ એ YAHAAN મસ્ત ભૂમિકા માં છે. રોમેન્ટિક અને ફોજી. જ્યારે આ ફિલ્મ માં એકદમ અલગ અને નેગેટિવ રોલ માં છે. UP નાં ગુંડા નાં રોલ માં! ફિલ્મ નો હીરો છે વિનીત કુમાર.... બોક્સર.. બહુ મસ્ત એક્ટિંગ છે! સરસ સ્ટોરી છે..... સરસ અને મુશ્કેલ લવ સ્ટોરી છે. છોકરી "ગુંગી" છે પણ એક પણ શબ્દ બોલ્યા વગર મસ્ત એક્ટિંગ કરી છે. ડિરેક્ટર અનુરાગ કશ્યપ છે, જેણે બહુ મસ્ત ફિલ્મ બનાવી છે! આ ફિલ્મ માં એક બહુ દુઃખદ situatuon આવે છે.... પતિને ગુંડા ઓએ માર્યું છે..... એ માંડ હોસ્પિટલમાંથી ઊભો થયો છે... ખબર પડે છે... એની પત્નીને ગુંડાઓ ઉપાડી ગયા છે.... ક્યાં લઇ ગયા છે એ ખબર નથી... હવે ગોતવું ક્યાં? પતિ, પત્નીને બહું પ્રેમ કરે છે, એટલે કંઇ પણ વિચાર્યા વગર પત્નીનો ફોટો લઈ ગામમાં નીકળી પડે છે! પત્ની ગુમ થયેલ છે એના પોસ્ટર બજાર માં લગાવે છે!  બહુ દુઃખદ situation માં ગીત અને એવા જ દર્દ ભર્યા શબ્દો.... સંગીત કારે આ બધી વસ્તુ ધ્યાન માં રાખી... "રાગ પુરિયા ધનાશ્રિ" પર આધારિત બહુ મસ્ત ગીત બનાવ્યું છે.... આ ગીત વાગતું...

 "થનગાટ" આપણી ભાષાનો કેટલો "જોશીલો" શબ્દ છે! જ્યારે વાતાવરણ મસ્ત હોય ત્યારે એને મન થાય તો મોર પોતાના રંગ બે રંગી પીંછા ને ફેલાવી કળા કરે! બસ આ મોર ની વિશેષતા...! જે કોઈ બીજા પક્ષી પાસે નથી. "રાષ્ટ્રીય" પક્ષીનું સન્માન એમને એમ નથી મળ્યું! ગઈ કાલના પ્રવાસ માં જો સૌથી વધારે મજા આવી હોય, તો એ "થનગનાટ" ની. બસમાં નાચવાની.... એ લોકોને સંગાથ, એ ડાંસ ગીતો અને.... નાચો... નાચો...નાચો... રોજ બ રોજ તો મન ઓફિસ કામ અને બીજી દુનિયાદારી માં રોકાયેલું હોય છે.... પણ અમુક વર્ષે અચાનક આવા પ્રવાસનું આયોજન થાય, ત્યારે આ સુષુપ્ત પડેલું મન... અચાનક "મોર" બની જાય છે.... ચહેરા પર.... રંગ ખીલી ઉઠે છે! અને આખો શરીર જાણે કોઈ દૈવી ઊર્જાથી ભરાઈ ગયું હોય... પછી શરૂ થાય છે.... "થનગનાટ".... મારા સમયમાં પ્રાથમિક શાળામાં ત્યારે આજના સમય જેમ કોઈ annual day function ન થતા.... એટલે stage પર જતા... બોલતા.... કે જાહેર નાચતા... જુની પેઢી ને બહુ ફાવે નહિ... પણ પ્રયત્ન કરવો જોઇએ..... જેટલું થાય એનાથી થોડું વધારે..... થોડી હિંમત કરીને કૂદી પડવાનું.... મન ને થોડું છૂટી મૂ...

2017 માં મે પ્રથમ વખત ઓશો, મહેસાણા આશ્રમ માં meditation કેમ્પ કર્યું.... 3 દિવસનું.. જેમાં અલગ અલગ ધ્યાન કરવા નાં હોય અને હોય "ડાંસ" આર્ટ ઓફ લિવિંગ નાં કોર્સે માં પણ ડાંસ હોય છે.... પણ એમાં bollywood music માં  limitation હોય છે.... જ્યારે ઓશો માં થોડી વધારે છૂટ છાત હોય છે.... આવા ડાંસ માં એકલા જુમવાનું હોય, ડોલવા નું હોય.... પોતાની જગ્યા પર ઊભા ઊભા! પણ જો જોરદાર ગીત વાગે... તો પછી મન મોર બની જાય... અને પછી થાય "થનગાટ" પછી આજુબાજુ વાળા ને થોડા દૂર હટવું પડે.... !  ઓશો ટીચર મસ્ત હતા... જોરદાર નચાવતા.... ધ્યાન અને અમુક વિધિ કર્યા પછી અંદર બહુ જોશ હતો.... અને મોટા હોલ લગભગ 100+ લોકો નાચી રહ્યા હતા અને ગીત વાગ્યું... ARR નો... stereo સાઉન્ડ માં.... "મેં પ્રેમ કા પ્યાલા પી આયા.... " ઓહો શું મજા આવિતી નાચવાની....! ખતરનાક "થનગાટ" હતું!! ગઈ કાલે, બસમાં, એ ડાંસ યાદ આવી ગયું! મજા આવી!!

 

વાત માં દમ છે. "સામાન્ય" હોવામાં શું ખામી કે ખરાબી છે? કંઈ નહિ! જો બાળકને નાનપણ થી જ કંઇક સ્પેશિયલ બનવાની દોડ માં લગાવી દઈએ... તો? બધા બાળકો ભણવામાં genius કે હોશિયાર નથી હોતા...  એ લોકોને સામાન્ય માર્કસ જ આવે છે.... અને ઘણાં ફેલ પણ થાય છે.... જો એ લોકો પાસેથી સ્પેશિયલ બનવાની અપેક્ષા રાખવામાં આવે અને એ અપેક્ષા પૂરી ન થાય તો સમાજ માં તેઓ પોતાને ઉપેક્ષિત મને છે..... અને એ લોકો પછી "ખરાબ" રસ્તે... બીજા extreme રસ્તે ચાલે છે.... જે  અનુચિત છે..... સામાન્ય રહેવામાં શું વાંધો છે? કંઈ નહિ.... આ સ્પેશિયલ બનવાની જીદ અને ચાહ મૂકવી જોઈએ!

So, why am I creating such hapiness and celebration theme based graphic with our office logo? First, I like to play with colours and character with smile! Second, now-a-days we see and read lots of negativity in newspapers, Twitter, WhatsApp grp. We see lots of post about Politics BJP, AAP, Congress their fighting, corruption, and their selfish agendas and add. We see communal hatred, violence etc. We see financial frauds, we see accident and deaths....  This is just disturbing! I love to work with Happiness and Celebration theme... its make me happy!   What you see is, what you feel! So, See Happiness and Celebration and feel it! 

 

શેરીના કૂતરાની માનસિકતા કેવી હોય..... એક શેરીનો કૂતરો, એ શેરીને પોતાનો ઇલાકો માને, એ શેરીમાં અલગ અલગ જગ્યા એ "પેશાબ" કરીને માર્કિંગ કરી લે.... એમાં બીજાને આવવાની મનાઈ. બીજો કોઈ કૂતરો એ બાજુ આવે તો એ શેરીના કુતરા એને ભગાડે, ભસે... મારામારી કરે.... આખો દિવસ આ હાલ્યા કરે.... બસ આ એની જિંદગી.. એ હિંસા...બીજો કૂતરો દુશ્મન, આ મારું, આ તારું, હું તને મારી વસ્તુ નહિ દઉં, મારા ઇલાકામાં આવવા નહિ દઉં. એમાં ક્યાંય હળી મળીને રહેવાનું, વહેંચીને ખાવાનું એ વાત ન હોય. સમજી શકાય છે.... આખરે એ કુતરા છે, પ્રાણી છે. એ લોકોમાં મનુષ્ય જેવી સમજ શક્તિ ન હોય.... પણ અમુક લોકોની માનસિકતા આવી જ હોય છે, તમે નોંધ કરી હશે. ઓફિસમાં આ "કલ્ચર" વધારે જોવા મળે. આ "મારું" કામ, આ "તારું" કામ. આ "મારો" ડિપાર્ટમેન્ટ, આ "તારો" ડિપાર્ટમેન્ટ. જો કોઈ નવો કર્મચારી આવે તો જલદી શીખવાડે પણ નહિ. જવાબ બરોબર ન આપે. એક અશુરક્ષા ની ભાવના, એક બીક, નવો વ્યક્તિ "મારી" ખુરશી, જગ્યા લઇ લેશે તો? અમુક જગ્યા એ એક ડિપાર્ટમેન્ટ માં એક જ વ્યક્તિ હોય... all in one, બધું પોતે જ કરે....

એક વખત હું ઓશો ને સાંભળતો હતો.... એમાં ગુરુ નાનક ની વાત આવી! ગુરુ નાનક પહેલાં એક સામાન્ય વ્યક્તિ હતા. અનાજ અને રસકસ ની દુકાન પર કામ કરતા... વજન કરીને લોકો ને અનાજ આપે.... એક વખત આજ રીતે વજન કરીને ગણતા ગણતા ગ્રાહક ને અનાજ આપતા હતા... એક, દો, તીન,... ગ્યારહ, બારહ, "તેરા". બસ... એક જ ક્ષણ માં જીવન બદલાઈ ગયું.... એ ગણત્રી માં "13" થી આગળ ન વધી શક્યા.... એમને કંઇક થયું... "સબ કુછ તેરા" .. એના પછી એ ગ્રાહક પાસેથી પૈસા ન લઈ શક્યા એને બધાને મફત માં આપવાનું શરૂ કર્યું.... સ્વાભાવિક છે કે, દુકાન નાં માલિકે એમને નોકરીમાંથી કાઢી નાખ્યાં... પણ એ ન બદલાયા.... એમની એક જ ધૂન.... "સબ કુછ તેરા (13)" એમનો "એક ઓમકાર" નો ચિન્હ પણ "13" નંબર જેવું લાગે... શ્રી શ્રી નો જન્મ દિવસ 13 મે નાં આવે છે.... એનો જીવન મંત્ર પણ "સેવા" નો છે... એ કહે.... 13-May ને તેરા મેં, મૈં તેરા! આવી લોક સેવાં પાછળ સરસ વાર્તા અને સંયોગ હોય છે.....! આવતી 8 તારીખે ગુરુ નાનક જયંતિ છે! એટલે આ લખ્યું... "એક ઓંકાર, સતનામ... " વારું ગીત, ભજન પણ સરસ છે! બસ... આમ ...

રંગ.... ગુજરાતીનો આ શબ્દ, એના પર "અનુસ્વાર" લાગતો હોવાથી, વધારે "મીઠો" લાગે છે..... જ્યારે અંગ્રેજીનો "Colour (UK English) and Color (US English)" ફિક્કો લાગે છે... spelling માં હંમેશા confusion રહે કે કયો use કરવો! જ્યારે... "રંગ" બોલવાથી પણ આપણો ચહેરો જાણે રંગોથી રંગાઈ જાય એવો સરસ શબ્દ છે.....! નાનપણ માં આપણે સૌને કાર્ટૂન ફિલ્મ ગમતી.... કારણકે એમાં "રંગો" ઘણાં હોય! આપણે આ પૃથ્વી પર આવીએ... ત્યારે નાનપણ થી જ આજુબાજુ આપણે બધી વસ્તુ જોતા રહીએ.... આશ્ચર્ય સાથે... વિવિધ "રંગો" ની દુનિયા! ઘણાં વર્ષો પછી હમણાં computer નાં ગ્રાફિક્સ સોફ્ટવેર પર કામ કર્યું! Adobe Illustrator... એમાં મજા આવે! કારણ? "રંગ" હું અલગ અલગ રંગો સાથે રમત કરતો હોઉં! મજા આવે રંગો સાથે રમવાની! ઓફિસમાં Excel માં formulas ને calculation હોય! બીજા ટેકનોલોજીનાં કામોમાં ટેકનિકલ વસ્તુ હોય.... પણ હું તો "ક્લા" પ્રિય વ્યક્તિ....! એટલે મને તો ગમે... સંગીત અને રંગ... મેં computer ને પણ એક મારા "શોખ" અને કલાનાં સાધન તરીકે ઉપયોગ કર્યો છે....! ...

 

 

 

 

 

 

 

"પ્રેમ". રોટી, કપડાં અને મકાન એ વ્યક્તિની સામાજિક જરૂરિયાત છે. જો બાળકને નાનપણમાં માં બાપનો પ્રેમ ન મળે, એના સાથે કોઈ દુર્વ્યવહાર થાય તો એની માનસિકતા ખરાબ થઈ જાય છે. આગળ જતાં યુવાનીમાં પણ એ એમાંથી બહાર આવી શકતું નથી  આ વિષય વસ્તુ પર આધારિત આ બે ફિલ્મ છે. English વારી (મે હિન્દી ડબ જોઈ) વધુ સરસ છે.... Good Will Hunting Dear Zindagi 

નાનપણથી જ, સ્કૂલ ભણતરથી માં બાપ, અજાણતા જ બાળકના મનમાં "મહત્વાકાંક્ષા" નાં બીજ રોપી દે છે.... તું ભણીશ તો સારી નોકરી કે ધંધો કરી શકીશ.... પરંતુ વસ્તી વધારે છે અને કોલેજ એને યુનિવર્સિટી ની સીટો ઓછી...  બધા ને એ લાભ અને તક ન મળે.... ભણ્યા પછી નોકરીની જગ્યા પણ ઓછી.... બધાને ધાર્યા પ્રમાણે નોકરી ન મળે.. એટલે પછી એક ખતરનાક "સ્પર્ધા" શરૂ થાય છે.... જે કોઈ ને કોઈ કારણસર વૃદ્ધ થવા સુધી ચાલે છે...  લોકો એક બીજા સાથે સરખાવે છે...  નોકરી, પોસ્ટ, પગાર, ફોર વ્હીલર, બંગલો વગેરે..... આ બધું મેળવવું અને એના સપના જોવા, એના પાછળ દોડવું એટલે "મહત્વાકાંક્ષા". આ "મહત્વાકાંક્ષા" એકદમ સ્વાર્થી મનોવૃત્તિ છે.વ્યક્તિ માત્ર પોતાના લાભ અને ભવિષ્યની ચિંતા કરે છે.... એના થી વિસ્તાર કરીએ તો એ માત્ર પોતાના કુટુબ પૂરતું સીમિત રહે... પણ રોજ બ રોજ મળતા, કે ઓળખીતા, કે સહકર્મી વિશે વ્યક્તિ વિચારતો કે કંઇક કરવાની ભાવના રાખતો નથી. બીજા વિશે સારું વિચારવું, બીજાને આગળ વધવામાં મદદ કરવી, પોતાનાં જ્ઞાન ને વહેચવું, બીજાના દુઃખની વાતોને સાંભળવી અને સાંત્વના આપવી એ બધું અને એનાથી વધારે એટલે ...

 

 

 લગભગ 25 વર્ષ પહેલા હાર્મોનિયમ શીખતો, ત્યારે આ ગીત વગાડવાની કોશિશ કરતો. મસ્ત સંગીત અને શબ્દો છે. પણ ક્યો રાગ છે, એ ખબર નહતી પડતી. મેં સાહેબ ને એક જ વખત ગીત સંભળાવ્યો અને એને તરત જ કહી દીધું કે રાગ "બિહાગ" છે... હે? રાગ બિહાગ... ? જલ્દીથી અંદાજો જ ન આવે. આ રાગ માં બને મધ્યમ લાગે છે, શુદ્ધ અને તીવ્ર.... બસ એનો જ કમાલ છે... એના શબ્દોને મે ગંભીરતાથી લઇ લીધા...." જિંદગી કે સફર મેં ગુજર જાતે હૈ જો મકામ, વો ફાયર નહિ આતે..." મને ત્યારે લાગ્યું કે આ ઉંમર અને સમય પાછા નહિ આવે એટલે... મેં શીખવાનું ચાલુ રાખ્યું. • હાર્મોનિયમ • LCC કમ્પ્યુટર ક્લાસ, 6 મહિના જેમાં DOS, Windows 3.1, Word, Excle અને FoxPro શીખ્યો. આ મારો કમ્પ્યુટર નો પાયો. • DTP જેમાં Page Maker, CorelDraw અને Photoshop • Hardware and Network • Windows Server 2000 • Web page design basic • Flash Player • Tally  આ બધું શીખવામાં બહુ મજા આવી. બધી વસ્તુ મારા માટે નવી. એને એનો ઉપયોગ કર્યો.... સાચી વાત છે.... એ ઉંમર અને સમય હવે ક્યારે નહિ આવે....

 

ફિલ્મી ગીતોમાં સૌથી વધુ પ્રચલિત રાગ હોય તો ભૈરવી.હિન્દુસ્તાની શાસ્ત્રીય સંગીતમાં ઘણાં બધાં રાગો છે. પણ એમાંથી અમુક જ રાગ પર ફિલ્મી ગીતો બન્યા છે.... ઘણાં ગીતોમાં રાગોનો મિશ્રણ હોય છે. ઘણાં ગીતો કયા રાગો પર છે એ ખબર ન પડે. નવા ફિલ્મી ગીતો, જુની ફિલ્મો જેમ રાગો પર આધારિત નથી એટલે મજા નથી આવતી. એમાં સંગીત ઓછો અને ઘોંઘાટ વધારે છે... એક ઓછો પ્રચલિત અને અઘરો રાગ છે પીલુ... એમાં બને ગાંધાર અને નિષાદ સુર લાગે છે.... જેમાં બને ગાંધાર સ્વરો લાગે એની એક અલગ જ મજા છે..... હૃદયને સ્પર્શી જાય એવી. રાગ પીલુ પર આધારિત એવો જ એક ગીત "મેરા પ્યાર ભી તું હૈ" ફિલ્મ સાથી (૧૯૬૮).... એનો શરૂઆતનો music અને વચ્ચે જેમાં બને ગાંધાર લાગે છે...... વાહ!.... જબરદસ્ત સંગીત છે નૌશાદ નો...

એક નાનકડું, સાવ સરળ દેખાતું સંગીતનું વાદ્ય, જે બધા જ અટપટા વાદ્યો ને પાછળ મૂકી દે છે..... એ  વાગે છે, અને ખાસ કરીને જ્યારે રાગ ગંભીર અને દર્દ ભર્યું હોય તો સીધું અંદર જ ઉતરી જાય છે.... આ ફિલ્મ માં છેલ્લે બસ અમુક સેકંડ માટે જ આ flute વાગે છે.... પણ ફિલ્મની આખી situation અને દર્દને જબરદસ્ત અભિવ્યક્ત કરે છે! અદભૂત...!  હૃદયને હચમચાવી નાખે અને આંખમાં આંસુ લાવી  દે એવું scene અને સંગીત.....

 "આરક્ષણ" બહુ ખરાબ વસ્તુ છે .... સમાજ માં દરેક સ્તરે...  શિક્ષણ થી લઇ નોકરી અને એનાથી આગળ... હું VD હાઈસ્કૂલ થી બસ માં ચડું. અહી મારી બાજુની સીટમાં કોઈ એ બીજા માટે જગ્યા રાખી છે... મતલબ "આરક્ષણ" કરી નાખ્યું છે.... જયુબિલી સુધી બસ આખી પેક થઈ ગઈ! બધા લોકોને અંજાર, આદિપુર, કે ગાંધીધામ દૂર જવું હોય એટલે એક થી બે કલાક ઊભા રહેવામાં થકી જવાય. બધાને સીટ જોઈએ. બધા બસ માં ચડે એટલે પૂછે.... આ જગ્યા ખાલી છે? જેણે જગ્યા રાખી છે, એ કહે અહી એક આવે છે! એટલે બીજા પેસેન્જર  બિચારા નિરાશ થઈને ઊભો રહે... એક ભાઈને જગ્યા ન મળી એટલે, ઉતરી ગયા.... જે સમયસર આગળથી ચડી ગયા એ ઊભા છે, અને જે પાછળથી ચડશે એને જગ્યા મળશે! આ તો અન્યાય છે... એને આવાં બીજા નાના નાના અન્યાય અને અસંતોષ થી લોકો મનમાં જ ગુસ્સો કરી લે છે.... એના માટે ફરિયાદ કરવાનો કે ન્યાય મેળવવાનો કોઈ ઉપાય નથી.... દુનિયા આવી જ છે! નિસ્તથુર! બીજા લોકો વિશે ક્યાંય કોઈ વિચારે છે! પોતાનો લાભ અને સ્વાર્થ જોઈ લો, બીજા લોકો પોતાનું જોઈ લેશે! બીજા ભલે ઊભા, આપણા માણસને જગ્યા મળવી જોઈએ! હું સ્પેશિયલ, મારા સગા સબંધી, મિત્રો સ્પેશિયલ! એને બીજાં લોકો...

બસ માં પેસેન્જર, બીજા પેસેન્જર સાથે અને કંડકટર અને પેસેન્જર વચ્ચે ઘણી વખત મગજમારી થાય.... આખા રસ્તે કંડકટર... પાછળ હાલો, પાછળ હાલો, ડબલ લાઈન કરો... પેલે ઘેટાં બકરાં જેમ ભરે, પછી ઉતારવા વખતે, બધા ફસાઈ જાય! પછી કે ઉતારવા વડાને જગ્યા આપજો ... ડબલ લાઈન માં નીકળવું કંઈ રીતે? એને અમુક હોય પાછા જાડા! એકબીજામાં ધક્કા મુકીમાં માંડ નીકળે... અને પછી થાય બોલાચાલી અને મગજમારી! અને એમાયે દરેક જણ જિંદગીના સંઘર્ષથી, તકલીફોથી થાકેલી હોય, કંટાળેલી હોય, એટલે ક્યાંક એ ગુસ્સો નીકળી જાય... જાણે, એક, વ્યક્તિ એક ફટાકડો થઈ ગયેલી હોય..  બસ, એક ચિનગારી અને, ધડામ💣💥

 *અનંત મહારાજ* (આઇય નગર) અમારા આઇયાં નગરના પૂજારી લગભગ 3 વર્ષ પહેલા ગુજરી ગયા. મોટી ઉંમર લગભગ 75+ હશે. હસમુખો સ્વભાવ. એમણે મંદિરમાં સુવિચાર લખી શકાય એ માટે એક બ્લેક બોર્ડ બનાવ્યો. રોજ સવારે સુવિચાર લખે. મંદિરમાં સેવા કરતાં કરતાં ભજનો ગાતા હોય. પોતાની મોજમાં હોય. હું એમને "જય શ્રીકૃષ્ણ" કહું તો એ મને કહે... "હો.. જય શ્રીકૃષ્ણ... પ્રભુ...!" એમના ઉત્સાહ, અને ચહેરાને જોઈને જોશ આવી જાય! શેરી માંથી આવજા કરે તો એક જોશ, સંતોષ અને આનંદથી ભરપૂર વ્યક્તિત્વ...! મને આવા લોકો ગમે, એમનાથી હું પ્રભાવિત થઈ જવું. આવા લોકો મને ક્યારે "માપ્યો" નથી કે મારી ઔકાત શું? મારા નામની પણ એમને ખબર નહિ હોય... હું શું કામ કરું છું, કેટલો ભણ્યો, કેટલો પગાર, શું હોદો... કંઈ જ નહિ.... બસ! ચહેરા પર સ્મિત સાથે બોલાવે... ! એની મજા... *નૂતન બેન* (આઈય નગર) લગભગ 65 આજુબાજુના અમારી બાજુમાં રહેતા, થોડાં જાડા, હાલવા માં તકલીફ પડે, એવા અનંત મહારાજ જેવા હસમુખા બહેન.. શેરીમાંથી પસાર થતાં, દરેકને પ્રેમથી "જય શ્રીકૃષ્ણ" કહે... આદિ આવડી વાતો કરે... મજા આવે... એમણે પણ મારો નામ, કામ, પગાર, કંઈ ખબર...

 

"સફળ લોકો અલગ કામ નથી કરતા, પણ એ કામ ને અલગ રીતે કરે છે...." આ કહેવત  જગજીતસિંહ ને બરોબર લાગુ પડે છે. એક તરફ jatin-lalit અને RD નાં રાગ ભૈરવી પર આધારિત happy અને romantic ગીતો... અને આજ રાગ પર આધારિત જગજીતસિંહ નાં sad, ગમગીન અને શાંત ગઝલ... બહુ ફરક છે... ન માનવામાં આવે એવો ફરક.... ન સમજાય એવો ફરક... એક જ રાગમાં આવું કઈ રીતે થઈ શકતું હશે?  આજ તો ખૂબી છે જગજીતસિંહની.... કંઇક અલગ... એક પોતાની ઓળખ... એક તરફ bollywood નાં સંગીતકારો અને એમના ગીતો એને બીજી તરફ જગજીતસિંહ અને એની ગઝલો. ૧૯૯૦ માં જગજીતસિંહ અને ચિત્રા સિંહના યુવાન પુત્ર "વિવેક" માત્ર ૨૦ વર્ષની વયની રોડ એક્સિડન્ટ માં મૃત્યું થયું. આ આઘાતને કારણે પછી ચિત્રસિંહ એ ગાવાનું મૂકી દીધું. શ્રદ્ધાંજલિ રૂપે એમને એક આલ્બમ આપ્યું... someone somewher. અને અત્યારે આ ગઝલ કીબોર્ડ પર વગાડું છું, તો ખ્યાલ આવે છે, મોટા ભાગની ગઝલ રાગ ભૈરવી પર આધારિત છે.... એકદમ શાંત, થોડી ગમગીન....

ઘણાં વર્ષો પહેલાં આ ભુજની વાત છે!😀 એક UP/ બિહાર નો કોન્ટ્રાકટર હતો.... મળીયે તો લાગે કે વધારે ભણેલો નહિ.... મોટી મોટી વાતો, પૈસાનો ઘમંડ... એના પાસે પોતાના JCB અને મજૂર માણસો હતા.... એનો બિલિંગ M&F Contractorનાં નામે કરતો... મે એને પૂછ્યું આ તો કેવું નામ છે,. "M&F" આવું કંઈ નામ હોય... એને મને કીધું એને પોતાના માં અને બાપ થી બહુ પ્રેમ છે અને આદર છે... એટલે એનાં કારણે એને Mother and Father નું short "M&F" નામ રાખ્યું.... હેં.... 🤔 ગજબ... UP/ બિહાર નાં લોકોની આપણા મનમાં કંઇક અલગ છાપ હોય છે.... અને આવું તો આપણે પણ વિચારીને કરી ન શકીએ.... આપણે કોઈ hifi નામ ગોતિયે.... લોકોને કંઇક સારું લાગે, વટ પડે એવું, કંઇક અલગ, મસ્ત.... જોરદાર 😀 એ ધંધા ને લાગતું..... પણ આ ભાઈએ બીજું કંઈ પણ વિચાર્યા વગર, પોતાના માં અને બાપ પ્રત્યે નાં પ્રેમ ને કારણે M&F Contractor નામ રાખી દીધું... વાહ! કેવું પડે! આટલા વર્ષો પછી પણ આ નામ ભૂલતો નથી!

ઋષિ નિત્યપ્રજ્ઞા હમણાં જ 1 કે 2 વર્ષ પહેલાં કોવિડનાં કારણે મૃત્યુ પામ્યા. એ ગુજરાતી હતા અને વડોદરામાં રહેતા. એ 25+ વર્ષ આર્ટ ઓફ લિવિંગ સાથે જોડાયેલા રહ્યા. એ ભુજમાં ઘણી વખત આવ્યા છે. એકાદ વખત મે એમને ભુજમાં રૂબરૂ સાંભળ્યા છે. એમની YouTube ની ચેનલ પર ઘણાં વિડિયો મૂક્યા છે.  એવીજ જ્ઞાનની સરિતા પરથી આ પુસ્તક એમણે પ્રકાશિત કરી છે. અહંકાર (ego) નાં 11 જેટલા સૂક્ષ્મ પ્રકાર છે. એમાંથી પ્રથમ અને મુખ્ય પ્રકાર એટલે ગુરૂતાગ્રંથી... I am something જેવું... જે વ્યક્તિ સુખી અને સંપન્ન હોય એમાં આ ego આવી જવાની શક્યતા બહુ છે. જેની પાસે ફોર વ્હીલર હોય એ બીજાને (ખબર છે કે એના પાસે નથી) પૂછે, તારી પાસે ફોર વ્હીલર છે? જેની પાસે મોટો અને 1+BHK વારું બંગલો હોય એ બીજાને પૂછે, તારી પાસે કેટલા BHK વારો ઘર છે? પોતાનો છે? લોન પર છે? પછી પૂછનાર વ્યક્તિ મન માં ને મનમાં ખુશ થાય.. જોયું! મારું બંગલો 1+BHK વારું... લોન વગર નો! કોઈ વ્યક્તિની નોકરી મોટી કંપનીમાં હોય અને ઘણાં વર્ષો થઈ ગયા હોય, બઢતી થઈ હોય તો મંથલી salary 1 લાખ સુધી પહોંચી ગઈ હોય... એટલે એ બીજાની સાથે સરખામણી કરે.... અને બીજાને પૂછે તારી salary કેટલી...

બસમાં, બાજુમાં એક છોકરી બેઠી છે. ઉંમર લગભગ 15 વર્ષ હશે... થેલી માંથી એક ચોકલેટ કાઢી અને બીજા કોઈ જુવે નહિ એમ ચૂપચાપ પ્રેમથી ખાધી..! હું મનમાં હસ્યો..... મે વિચાર્યુ, કેટલી નાની અને નિર્દોષ છે..... થોડી વાર પછી, સ્માર્ટ ફોન હાથમાં લીધું... પછી વોટ્સએપ ચાલુ કર્યું... મેસેજ જોયા, પછી ગેમ ચાલુ કરી 😐😶🤔 હજી હમણાં તો એક નાની છોકરી જેમ ચોકલેટ ખાધી હતી.. એ નાનપણ, એ મજા.... અને હવે.... પછી આગળનું વાક્ય યાદ આવ્યું... રોટી, કપડાં, મકાન અને વોટ્સએપ કે બીજું ઉમેરીએ તો મોબાઈલ, સોશિયલ મીડિયા, ઈન્ટરનેટ વગેરે.... પણ એમાં જો ફસાઈ જઈએ તો રોટી, કપડાં અને મકાન જોખમમાં આવી જાય! એમાંથી ધ્યાન હટી જાય.... રોટી, કપડાં, મકાન અને નાનપણ, નિર્દોષતા, તોફાન, રમવાનું, મજા, ચોકલેટ, ડાંસ, સંગીત, એ બધું બરોબર.... આ વોટ્સએપમાં બહુ પાડવા જેવું નથી... ! લોકો જેવા વોટ્સએપમાં દેખાય છે એવા હોતા નથી! ઘણી ભ્રમક્તા છે, એ અનુભવે અને ઠોકર લાગ્યા પછી સમજાય છે! 😀

હું જ્યારે નાનો હતો આશરે 30 થી 35 વર્ષો પહેલા.... ત્યારે હમિસર તળાવના કિનારે મેળામાં ફરવા જવાની એક અલગ જ મજા હતી.... અલગ ઉત્સાહ.... ઉંમર નો જોશ.... મિત્રો સાથે ફરવાનું.... નવા કપડાં... રમકડાં.... ઓહ! એ વખતે અમે જ્યાં રહેતા, એ ફળિયામાં એક ઉત્સાહી ભાઈએ અમુક બહેનો સાથે સરસ ગરબા ગીત ઉપર ડાંસ નો પ્રોગ્રામ કર્યો હતો.... ભુજના ઓપન એર થિયેટર માં..... બસ ત્યારથી આ ગુજરાતી ગીત મને ગમી ગયું... ત્યારે મને કોઈ હાર્મોનિયમ કે ભારતીય સંગીત વિશે ખબર ન હતી.... બસ આ ધૂન, મેળાની મજા અને એ મહિલા ઓના ડાંસ, ગરબા, એમના ગુજરાતી ટ્રેડિશનલ ડ્રેસ બધું ગમી ગયું હતું.....?

1996 માં આવેલી આ ફિલ્મ મે કૉલેજના મિત્રો સાથે થીએટર માં જોયેલી. ARR નું એકદમ અલગ અને જોરદાર સંગીત. કમલ હાસન ડબલ રોલ માં છે...  અને જોરદાર એક્ટિંગ. સ્ટોરી એક હિન્દુસ્તાની ની છે જે આઝાદીની લડાઇ માં લડે છે અને આઝાદી પછી ભ્રષ્ટઆચાર વિરૂદ્ધ લડે છે. ફિલ્મના અંતમાં એક પિતા, પોતાના જ પુત્રને ભ્રષ્ટાચાર ને કારણે મારી નાખે છે..... એટલી હદ સુધી આ ફિલ્મ જાય છે. જબરદસ્ત ફિલ્મ.....!

15 ઓગસ્ટ દર વર્ષે આવે છે ને હલી જાય છે... એની ઉજવણી એ માત્ર અમુક પોલીસ ગ્રાઉન્ડ, સરકારી વસાહત અને સ્કૂલ પૂર્તિ સીમિત હતી.... સામાન્ય નાગરિકને એની કોઈ પડી ન હતી ..  આ દિવસે આપણે છાપાંઓ અને ટીવી સમાચારમાં એના વિશેના સમાચાર જોતા... અને હવે તો Whatsapp નો ક્રેઝ છે એટલે, માણસો સવારેં બેડમાં ઊભા થતા પહેલા અડધી નીંદરમાં જ શુભકામનાઓના મેસજીસ ફોરવર્ડ કરી દે છે! બસ પુરું....! આ વખતની વાત જ અલગ છે.... આ વખતે હર ઘર તિરંગા અભિયાને ખરેખર દેશપ્રેમની જ્વાળા આપણા સૌ કોઇનામાં જગાવી દીધી છે... માત્ર એક દિવસ નહિ, પણ 3 દિવસ.... ઘર, ઓફિસ, મંદિર, દુકાન, જાહેર બાગ, ડેમ બધી જ જગ્યા એ તિરંગા જ તિરંગા..! જ્યાં જુવો ત્યાં તિરંગા...  એ અલગ જ ફિલિંગ આપે છે....  અને આપણાંમાં દેશ ભાવના, દેશ પ્રેમ ને જગાડે છે.., આપણે તિરંગો લગાવીએ તો પાડોશીને પણ તિરંગો લગાવવાનો મન થાય... આ બહુ જ કંઇક નવું આઈડિયા, નવું સાહસ, આખા દેશને હલાવી નાખે, લોકોને ઊંઘમાંથી જગાવી દે એવું અભિયાન છે..... જે અત્યાર સુધી કોઈ સરકારે નથી કર્યું.... એના માટે કોઈપણ રાજનીતિક હેતુ વગર સરકાર અભિનંદન ને પાત્ર છે.... વાહ! શું કામ કર્યું છે... આવી...

એક બહેન ભાઈના કપાળ પર ટિકો કરે એ અદભૂત ભાઈ બહેનનો સ્નેહ છે..... ભારતીય સંસ્કૃતિ સર્વશ્રેષ્ઠ છે.... બહેન જ્યારે ટીકો કરે ત્યારે બસ સ્નેહની વર્ષા અને ભાઈ માટેની શુભેચ્છા હોય છે.... તું શું કામ કરશ, તારો પગાર કેટલો, તારો હોદો શું, તારી પાસે 4 વ્હીલર છે, સોનો કે બેંક બેલેન્સ નથી પુછતી. અનેં ક્યારે લાંબા લેક્ચર નથી આપતી.... બસ એક હસતા ચહેરે શુભેચ્છા આપી છે....  બહારની સફળતા અને નિષ્ફળતા નાં માપદંડ વગર બસ કોઈ તમારા પર વિશ્વાસ કરે, સ્નેહ કરે, પ્રેમ કરે... એ જ આ જીવનનું આનંદ અને સાચો સંબંધ......

હમણાં બસમાં એક બાળક રડી રહ્યું હતું. એની મમ્મી એને ચૂપ કરવા માટે મોબાઈલમાં એક ગીત ચાલુ કર્યું.... લકડી કી કાઠી....બાળક ચૂપ થઇ ગયું. * મમ્મીને એ ગીતથી કોઈ મતલબ ન હતું કે કઈ ફિલ્મ નું છે, કોણ સંગીતકાર છે વગેરે. એનો મતલબ બાળક શાંત થઇ જાય એ જ હતું. * નાના બાળક ને તો બીજું શું હોય? કૈંક સ્ક્રીન પર દેખાય, અને અવાજ આવે એટલે એમાં ખોવાઈ જાય અને રોવાનું ભૂલી જાય. * અને ત્રીજો હું. મેં યાદ કરી માસુમ ફિલ્મ અને એના સંગીતકાર આર.ડી.ને. પછી એ ગીતને માણ્યું! અને નક્કી કર્યું ઘરે જઈને વગાડું તો કદાચ ખબર પડે કે કયો રાગ છે! અને હા મને ખબર પડી ગઈ કે આ તો રાગ ભૂપાલી! બાળકોને ગાવાનું હોવાથી આર. ડી. એ સાવ સરળ ધૂન રાખી છે.

પ્રેમની વાત હોય તો રાગ ભૈરવી હોય! આરડી, એ પોતાની રીતે રાગ ભૈરવી માં ગીતો બનાવ્યા. દરેક સંગીતકારની અલગ સ્ટાઇલ છે. બધાએ ભૈરવી માં ગીતો બનાવ્યા હસે.... આ રાગ માં બધા જ એટલે કે 12 સ્વરો નો ઉપયોગ થઈ શકે છે. એટલે સર્જન માટે ઘણી સ્વતંત્રતા મળે છે. જતીન લલિતે ઘણાં ગીતો આ રાગ પર બનાવ્યા છે..... એમાંની એક ફિલ્મ એટલે ફરેબ......

પતિ અને પત્નીનું બહુ સરસ પ્રેમ.... બધું બરોબર ચાલતું હોય છે. પતિ એક ખ્યાતનામ ગાયક હોય છે. પતિ, પત્નીને ગાવાનું કહે છે અને એને આગળ લઈ આવે છે. પણ, પત્નીની ખ્યાતિ વધતી જાય છે, એવોર્ડ્સ મળ્યા જાય છે. પતિની value ઘટતી જાય છે.... પતિ ઉદાસ થઈ જાય છે. એના મનમાં પ્રેમની જગ્યા એ નકારાત્મક લાગણી પ્રવેશી જાય છે. ઇર્ષ્યા: જ્યાં તમે બીજાની પ્રગતિ જોઈ નથી શકતા. એ બીજું તમારું કોઈ સગુ પણ હોય! એક બળતરા માણસને ખાઈ જાય છે. અને એ નફરતમાં પરિણામે છે. એ નફરતનો શિકાર પોતાનો જ કોઈ વ્યક્તિ બને છે. આ લાગણીને બહુ જ સરસ રીતે દર્શાવ્યો છે આ ફિલ્મમાં. ગીતો પણ બહુ સરસ છે. શબ્દો અને સંગીત, બને. શોલે, મીલી અને અભિમાન આ ત્રણે ફિલ્મમાં જયા બચનની એક્ટિંગ છે. એ જે ઉદાસી અને ગમગીની દર્શાવી છે એ લાજવાબ છે. મને લાગે છે કે એક ટીમવર્ક માટે પણ આ "ઇર્ષ્યા" બહુ ખતરનાક છે. જ્યારે કોઈ એક ટીમ મેમ્બર બીજા મેમ્બર અથવા લીડરની પ્રગતિ નથી જોઈ શકતો, ત્યારે બહુ પ્રોબ્લેમ થાય છે. "ઇર્ષ્યા" એક આગ છે. એ જે કરે છે એને બાડે છે ને બીજાને પણ! પ્રેમ એનાથી ઉલટું! જેમાં એક વ્યક્તિ બીજી વ્યક્તિને આગળ લાઈંજય છે. બીજાની ખુશીમાં એની ...

બધી જ ભાવનાઓ કે લાગણીઓ માં સર્વશ્રેષ્ઠ હોય તો એ છે "પ્રેમ" અભિમાન જેવી જ કંઇક સ્ટોરી વારી ફિલ્મ A star is born અને આશિકી 2 પુરુષ, સ્ત્રીને ગાયક બનાવે છે. સ્ટાર બનાવેં છે.... પણ અભિમાન ફિલ્મની જેમ પુરુષમાં ઇર્ષ્યા નથી જનમતી. પ્રેમ કાયમ રહે છે. બલ્કે પુરુષની નશાની આદત, સ્ત્રી માટે મુશિબત સાબિત થઈ જાય છે એટલે અંતમાં પુરુષ આત્મહત્યા કરે છે.... બીજાના સુખ, સફળતા અને ખુશી માટે પ્રેમ કોઈ પણ હદે જાય! પ્રેમ જોકે સ્ત્રી/પુરુષ નાં સંબધ સુધી મર્યાદિત નથી.... એનો વિસ્તાર બહુ મોટો છે. અન્ય જીવો પ્રત્યે, પોતાના પ્રત્યે, કુદરત પ્રત્યે, ભગવાનથી, ગુરુથી વગેરે.....

 રાગ ભૂપાલી આરોહ: સા રે ગ (શુદ્ધ) પ ધ સાં અવરોહ: સાં ધ પ ગ (શુદ્ધ) રે સા ફિલ્મી ગીતો (એમાં શુદ્ધ રાગ નહિ પણ થોડું મિશ્રણ હોય છે) • કાંચી રે કાંચી રે, પ્રીત મેરી સંચી • પંખ હોતી તો ઉડ આતી રે • સાયોનારા, સયોનારા રાગ શિવરંજની આરોહ: સા રે ગ (કોમળ) પ ધ સાં અવરોહ: સાં ધ પ ગ (કોમળ) રે સા ફિલ્મી ગીતો (એમાં શુદ્ધ રાગ નહિ પણ થોડું મિશ્રણ હોય છે) • ઓ મેરે સનમ, ઓ મેરે સનમ, દો જિસ્મ મગર એક જાન હૈ હમ • દિલ કે જરોખેમે તું જ કો બીઠા કર  ***** બસ માત્ર એક જ સ્વર નાં થોડાક ફરકથી આખો ભાવ જ બદલાઈ જાય છે..... બસ આ જ જાદુ અને સંગીત નો રહસ્ય..... કેટલી ઊંડાઈ જેને ક્યારે માપી ન શકાય.... બસ માણી શકાય અને ચોંકી શકાય... રાગ ભૂપલીમાં શુદ્ધ ગ લાગે જ્યારે રાગ શિવરંજની માં કોમળ ગ લાગે.., એટલાં માત્ર ફરક્થી, બહુ મોટો ફરક પડી જાય. બને રાગ ભારતીય સંગીત માં બહુ પ્રચલિત છે. બંને રગોમાં ઘણાં ફિલ્મી ગીતો છે. જોકે ફિલ્મી ગીતોમાં શુદ્ધ રાગ નહિ પણ થોડું મિશ્રણ હોય છે. રાગમાં ન આવતાં હોય એવા સૂરનો પણ ઉપયોગ થાય છે. મને બને રાગ ગમે છે! ओ मेरे सनम ओ मेरे सनम  दो जिस्म मगर एक जान हैं हम  एक दिल के दो अरमान हैं ह...

જે લોકો ને ભારતીય શાસ્ત્રીય સંગીત વિશે કંઈ પણ ખબર નહિ હોય એ લોકો એ પણ રાગ ભૈરવી નું નામ તો જરૂરથી જ સંભાળ્યું હશે. કારણ કે ફિલ્મી સંગીતમાં સૌથી વધારે ગીતો આ રાગ પર જ હશે. આ રાગ માં શાસ્ત્રીય રીતે 7 સુર આરોહ અને અવરોહ માં લાગે છે. પણ એમાં 12 સુરનો ઉપયોગ કરી શકાય છે. એ જ તો કમાલ છે. આ રાગ નાં ઘણાં બધાં ભાવ અને સ્વરૂપો છે. દરેક સંગીતકાર એને પોતાની શૈલીમાં પ્રસ્તુત કર્યું છે. આ રાગ કલાકારને પોતાની કલા માટે સૌથી વધારે તક અને સ્વતંત્રતા આપે છે. એ સંગીતકાર ઉપર છે કે એ શું કરી શકે છે. "આંધી" 1975માં આવેલી ફિલ્મ. ગુલઝાર, RD, કિશોર, લતાની ટીમ હોય પછી તો પૂછવું જ શું.... મારા માનવા અને જાણવા પ્રમાણે (હું ખોટો પણ હોય શકું છું) એના ગીતો રાગ ભૈરવી પર આધારિત છે. બહુ મીઠી અને થોડી ગમગીન જેવી મિશ્ર રચના. RD ની કમાલ અને આવા સર્જન ને લતાએ બહુ સરસ ગાયું છે. શું કહેવું... શબ્દો એટલી ભાવનાઓ વ્યક્ત નથી કરી શકતા જેટલી સંગીત ભાવનાઓ વ્યક્ત કરી શકે છે. એટલે મને વાંચન કે લખવા કરતા સંગીત વધારે ગમે. કારણ કે એમાં વધારે ઊંડાઈ છે! જેમાં ડૂબી શકાય અને ખોવાઈ શકાય!

આજે આખી દુનિયા "પર્યાવરણ" અને "પ્રદૂષણ" ને લઈને ચિંતિત છે. ઘણાં બધાં કાર્યક્રમ થતાં રહે છે. બધા દેશો અને મોટી રાજકીય વ્યક્તિ દરેક એના વિશે વાતો કરે છે. બહારની સ્થૂળ દેખાતી વસ્તુ અને સમસ્યાઓથી છાપાંઓ ભર્યા પડ્યા છે. પણ માનવી માન સમ્માન, એનું સ્થાન સાવ તળિયે બેઠું છે. કારણ? નિરવ મોદી, વિજય માલ્યા જેવા ફ્રોડ, સાધુના વેશમાં સેતાન, છાપામાં આવતા નકારાત્મક સમાચારોને કારણે આજે દરેક વ્યક્તિ બીજા વ્યક્તિ પર વિશ્વાસ રાખતા અચકાય છે. પણ, આપણે આપણા જીવનનું મંથન કરીએ તો? જીવનમાં એવું શું છે, જેના કારણે આપણે જીવન નિર્વાહ કરી શકીએ છીએ. આપણે પ્રગતિ કરીએ છીએ?  શું એ બધાનું કારણ આપણું ભણતર, આપણું અનુભવ, આપણે કમાયેલા પૈસા છે? એ પણ કોને આપ્યા? મા બાપે ભણાવ્યા, શિક્ષકોએ શીખવાડ્યું, સગા સંબધીઓએ સાથે આપ્યું, એ બધા લોકો વ્યક્તિઓ છે. કોઈ સાધન સામગ્રી, નવી શોધો કરતા, વ્યક્તિઓથી આપણું ભવિષ્ય બને છે  પણ અમુક ખરાબ લોકોને કારણે અને અમુક કડવા અનુભવોને કારણે આપણે બધા લોકો પરથી વિશ્વાસ ગુમાવી બેશીએ છીએ.  પણ આ બધી નકારાત્મકતા વચ્ચે, ક્યાંક ખૂણે અને ખાંચરે, સારા લોકો બેઠા છે, જે સંવેદનશીલ છે અને બધું સ...

કચ્છ ભૂકંપ જોનમાં આવેં છે એ સૌ કચ્છીઓને ખબર છે. પણ મારી જેમ ઘણાં લોકોએ એને ક્યારે અનુભવેલું નહિ એટલે, એ માત્ર ખાલી જાણકારી હતી. 2001 માં જ્યારે ખતરનાક ભૂકંપ આવ્યો ત્યારે ખરેખર ભૂકંપ કોને કહેવાય એની ખબર પડી. એ ખાલી એક ભાષાના અન્ય શબ્દોની જેમ એક શબ્દ નથી, પણ બહુ મોટી તબાહી છે. જેનાથી ઉભરતા વર્ષો નીકળી જાય. અમુક લોકો પોતાની જિંદગી ગુમાવી બેશે અને અમુક લોકો ક્યારે ફરીથી પેલાં જેવી જિંદગી ન જીવી શકે. ભૂકંપ પછીની વિકટ પરસ્થિતિમાંથી બહાર આવવા સહિયારા પ્રયાસની જરૂર હતી. કચ્છ, ભારતનો લદાખ પછીનો ભૌગોલિક દ્રષ્ટિએ બીજાં નંબરનો જિલો છે. અલગ અલગ તાલુકામાં અલગ અલગ જરૂરિયાત અને વિષયોને લઈ ઘણી બધી સ્વૈચ્છિક સંસ્થાઓ કામ કરે છે. પણ ભૂકંપગ્રસ્ત વિસ્તારોમાથી કેમ બહાર આવવું અને સરકાર અને લોકો સાથે કેમ કરવું એ કોઈ સંસ્થાને ખબર નહિ. ભુજની એક સંસ્થાએ બહુ સરસ કામ કર્યું. એક પ્લેટફોર્મ પુરું પાડ્યું, જ્યાં બધી સંસ્થાઓ ભેગી થાય અને વિચાર વિમર્શ કરે. ભેગા મળીને દેશ અને વિદેશથી ફંડ લઈ આવે અને લોકો સુધી પહોચાડે. જરૂરી માહિતી લોકો સાથે પહોચાડે. આ સંસ્થાએ એક માસિક મેગેઝિન બહાર પાડ્યું જેમાં ઘણી માહિતીનું સંકલન થતું. આ...

મને યાદ છે થોડા વર્ષો પહેલા ઓફિસમાં કોઈ પોસ્ટ માટે મે અરજદારનો ઇન્ટરવ્યુ લીધેલું. અંગ્રેજી ચેક કરવા માટે મે કોઈ લેટર લખવાનું કીધું. અરજદારે લેટરનું ટાઇટલ પૂછ્યું, મે અમસ્તાં જ કીધું, કંઈ પણ લખો. મે કીધું લખો ટેસ્ટ.... એ ભાઈએ TEST ની જગ્યા એ લખ્યું TASTE! આવી હાલત છે!! એક વખત ભણેલા વ્યક્તિ અને મોટી પોસ્ટ પર રહેલા વ્યક્તિ એ Excel format તૈયાર કર્યું. એમાં એક column નો ટાઇટલ એને VOTER ID ની જગ્યા WATER ID આપ્યું! બોલો હદ છે.... આ લોકો exam માં કઈ રીતે પાસ થઈ જતાં હશે? અને મોટી પોસ્ટ પર જઈને બીજાને હેરાન કરે છે! પોતાને ભલે સામાન્ય અંગ્રેજી ન આવડતી હોય, attitude હોય હિટલર જેવો!!!

એક દિવસ અમારી કોલોની નાં મંદિરમાં મહા આરતી થતી હતી. પણ એ મહા આરતી અધ વચ્ચેથી મૂકીને 2 વડીલો પાછા આવી રહ્યા હતા. મે એમને વાતો કરતા સાંભળ્યા. એકે બીજાને કહ્યું આ મહા આરતી નહિ પણ "ઘોંઘાટ" છે.  હું એ શબ્દ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું અને મહા આરતીને સાંભળી... મંદિરની અંદરની જગ્યામાં બધાં સંગીત વગાડી શકે અને લોકો બેસી શકે એટલી મોટી જગ્યા નથી. ને એમાં વળી મોટા સ્પીકર.  અને પછી સુર, લય અને તાલ ન હોય તો એ ખાલી રાડો રાડ અને ધમાં ચકડી લાગે. એટલે એ વડીલ એ વાપરેલ શબ્દ "ઘોંઘાટ" બહુ બંધ બેસતો છે. જ્યાં સુર, લય અને તાલ નથી એ સંગીત નહિ પણ માત્ર ઘોંઘાટ છે. એ જ રીતે gaana app પર કેટલાય નવા ગીતો આવી રહ્યા છે, ફિલ્મી અને નોન ફિલ્મી, વધારે પડતાં રેપ અને પંજાબી શૈલી નાં... પણ એ મારી પસંદ નથી.... વેસ્ટર્ન સંગીતમાં પણ સુર, લય અને તાલ હોવું જોઈએ...  જેમ કે "સદમાં" ફિલ્મના બે ગીતો... "ઓ બબુઆ...." અને "યે હવા, યે ફિઝા..." ઇલિયરજાની જોરદાર સંગીત અને આશા ભોંસલે નો જોરદાર અવાજ....

 "the kashmir files" ફિલ્મ જોવી બહુ અઘરી છે, હૃદય હચમચાવી નાખે, બહુ જ હિંસા અને માણસની ક્રૂરતા છે એમાં. પણ, એનાથી ક્યાંય ખતરનાક અને ક્રૂરતા  વારી ફિલ્મ મે આજે જોઈ.... "Schindler's List" બહુ લાંબી લગભગ 3 કલાકની ફિલ્મ છે. બીજા વિશ્વ યુદ્ધ વખતે જર્મન સેનાએ યહૂદી પર કરેલા અત્યાચારની ફિલ્મ છે. આ ફિલ્મ મે હિન્દી dub માં જોઈ. પણ, વાસ્તવ માં આ ફિલ્મનો હીરો તો કોઈ ઓર જ છે. "oskar schindler" જે પોતે જર્મન છે પણ કંઇક જ અલગ જ છે. પોતે એક ઇન્ડસ્ટ્રીયલ વ્યક્તિ છે અને લગભગ 1100 જેટલા લોકો (યહૂદી) ને બચાવે છે. બહુ ઊંડી ફિલ્મ છે. જલ્દી ન સમજાય એવી. ફિલ્મ ને ઘણાં બધાં એવોર્ડ્સ મળ્યા છે, લાંબુ લિસ્ટ છે. ડિરેક્ટર છે વિખ્યાત "steven spielberg" જર્મન સેનાની ક્રૂરતા અને એક કે બે વ્યક્તિનો જબરદસ્ત પ્રેમ, એ બને જોવા મળે છે આમાં. આવી ફિલ્મ જોઈને આપણે લાગે કે માણસોએ બીજા માણસો ઉપર કેવાં અત્યાચાર કર્યા છે, ઇતિહાસ માં. માત્ર ઇતિહાસ જ માં જ શું કામ, આજે પણ રશિયા, યુક્રેન નો યુદ્ધ ચાલુ છે, અને બીજા યુદ્ધ અને આતંકવાદ નાં સમાચારો માં અત્યાચાર અને માણસની ક્રૂરતા જોઈએ જ છીએ. આ...

 હમણાં જ એક બહુ જ સરસ ગુજરાતી ફિલ્મ "Dear ફાધર" જોઈ. ઓહો! શું લખું....! અદભૂત! જબરદસ્ત... બધી જ bollywood અને hollywood ફિલ્મને પાછળ રાખી દે એવી. આ ફિલ્મ આ જ ટાઇટલ નાં સફળ નાટક પરથી બનેલી છે.... જોરદાર સ્ક્રિપ્ટ, જોરદાર ડાયલોગ, અને એક્ટિંગ.... શું કહું બસ વાત જ ન પૂછો... પરેશ રાવલ double રોલમાં છે.  "હેરા ફેરી" ફિલ્મમાં પરેશ રાવલની એક્ટિંગ બહુ જોરદાર હતી.... એટલા વર્ષો પછી આવેલી એની આ ફિલ્મમાં એક્ટિંગ "હેરા ફેરી" કરતા પણ જોરદાર છે.... Must Watch.... આખી ફિલ્મમાં suapense છે.... ને આપણે જકડી રાખે છે.... અંતમાં આપણા હૃદય ઉપર એટલી અસર કરે છે કે છેવટે આપણી આંખ ભીની થઈ જાય...

1973 માં આવેલી ફિલ્મ "અનામિકા". જેનું સંગીત આર .ડી.નું. મારા જન્મથી પણ પહેલાની ફિલ્મ... એના બધાં ગીતોં જોરદર છે. એ સંગીતના કારણે ગઈ કાલે YouTube પર ફિલ્મ પણ જોઈ. સરસ suspence વારી ફિલ્મ છે. સંજીવ કુમાર અને જયા બચ્ચનની નેચરલ એક્ટિંગ..... પણ,મારે તો વાત કરવી છે, આર .ડી.ની! આમાં વેસ્ટર્ન અને કલાસિકલ બને પ્રકારના ગીતો છે.... ગીતો સાંભળીયે તો બસ સંભાળતા જ રહી જઈએ... "આજ કી રાત" વેસ્ટર્ન મ્યુઝિક જેવું લાગે.... ખાસ કરીને એનો શરૂઆતમાં જે elect guitar નાં પીસ વાગે છે.... ઓહો! બસ એ મારા મનમાં જ જાણે છવાઈ ગયું.... એ શું જાદુ છે... એને હું ક્યાંક મારાથી કીબોર્ડ વગાડી ગોતવાની કોશિશ કરું છું.....! ગીતો sterio માં રેકોર્ડ નથી થયેલા.... કદાચ ત્યારે એ facility નહિ હોય..... નહિતર ઓર મજા આવત. આજે અતિ આધુનિક ટેકનોલોજી અને બધી જ સગવડ હોવા છતાં આવા ગીતો નથી બનતા... એનો મતલબ સાફ છે કે સર્જન નો આધાર ટેકનોલોજી નહિ પણ એ કલાકાર ઉપર હોય છે... સર્જન ક્યાંક માણસના હાર્ટ માં થાય છે, એનાં કલાના પ્રેમ અને સમર્પણ થી...! હું જ્યારે હાર્મોનિયમ શીખતો ત્યારે મારા સાહેબ કહેતા કે સૌથી સારું સંગીતનું સાધન ...

માં પોતાના મોબાઈલ માં વ્યસ્ત છે, બાળક બીજા મોબાઈલમાં YouTube shorts માં સમય અને પોતાનો દિમાગ ખરાબ કરે છે... આવી રીતે તો ટેકનોલોજી આવનારી પેઢીને શારીરિક અને માનસિક નુકસાન કરશે.... નવી નવી શોધો થતી રહે છે, અને આપણે એમ માનીએ છીએ કે એ માણસ જાતના જીવનમાં સુખાકારી લાવશે.... પણ થાય છે કઈંક બીજું જ. દુરુપયોગ અને બરબાદી. જાણે વાંદરાના   હાથ માં તલવાર.....

હમણાં આવેલી "અત્રંગી રે" ફિલ્મનું ગીત "તુમ્હે મહોબત" સરસ છે. ARR નું સંગીત છે.... સરસ નઝમ છે. બેકગ્રાઉન્ડ માં માત્ર ACCOUSTIC GUITAR વાગી રહ્યું છે. આ સાંભળીને મને 1982માં અર્થ ફિલ્મનું ગીતના આવ્યું. જગજિત સિંહનું સંગીત અને અવાજ. બેકગ્રાઉન્ડ માં માત્ર એવું જ ACCOUSTIC GUITAR વાગી રહ્યું છે.  સરખામણી તો ન કરવી જોઈએ, પણ અત્યારની સંગીતની આધુનિકતા છે... પણ 30 વર્ષ પહેલાં આવું ન હતું.... ARR અત્યારે સફળ છે અને મોટી ટીમ એની સાથે છે. જગજિત સિંહની ત્યારે શરૂઆત હતી. એ દિવસોમાં એને કમાલ કરી હતી અને પોતાનું નામ કર્યું હતું..... 30 વર્ષ પછી પણ આ ગીત સાંભળવું ગમે છે.

હું ઇન્ફોર્મેશન ટેકનોલોજી (આઇ. ટી.)માં કામ કરું છું. લગભગ 2 વર્ષ પહેલાં ઓફિસમાં એક સર્વરનું સેટઅપ કર્યું હતું. જેના માટે થોડું રિસર્ચ કરીને એના પાર્ટ્સ જેમ કે પ્રોસેસર, મધરબોર્ડ વગેરેની ખરીદી કરી. હું બહુ ઉત્સાહિત હતો. કંઇક નવું. બધી વસ્તુ લેટેસ્ટ હોવાથી એનો પરફોર્મન્સ પણ વધારે હશે, એટલે સ્ટાફને પણ ગમશે, એમ વિચાર્યું. બધું પ્લાનિંગ પ્રમાણે થઈ ગયું. ધાર્યા પ્રમાણે પરફોર્મન્સ મળ્યું. હું ખુશ હતો અને બીજી પ્રવૃત્તિમાં પડી ગયો. એક દિવસ અચાનક ઈલેક્ટ્રીસિટીમાં કોઈ ફોલ્ટ થયો. લાઈટ હાલી ગઈ. થોડીવાર પછી લાઈટ આવી પણ વસ્તુ પેલા જેવી જ ન રહી. એક લાઈટના જટકા એ બધું બદલી નાખ્યું હતું. સ્ટેબીલાઇજર અને યુપીએસ હોવા છતાં એ સર્વરનો મધરબોર્ડ ખરાબ થઈ ગયું. થોડી ક્ષણો પહેલાં હું જેને મારી સફળતા ગણતો હતો, અને એને ભૂલીને બીજા કામમાં લાગી ગયો હતો, અને અચાનક પરદા પરનો ચિત્ર બદલાઈ ગયું. અનિશ્ચિતતા! પણ છતાં ફરીથી રિસર્ચ કરીને નવાં પ્રોસેસર, મધરબોર્ડ મંગાવ્યા છે અને નવો સર્વર તૈયાર કરી રહ્યો છું. હું ફરીથી રોમાંચિત છું. ફરીથી કંઇક નવું કરવા! ફરીથી ઉત્સાહિત! આઇટી અને જિંદગી બંને સરખા નથી! દરેક ક્ષણ અનિશ્ચિતતા! અને ...

એક સાંજે હું ભુજમાં ઉમિયાજી ડાઇનિંગ હોલ, ભાનુશાલી નગરમાં જમવા ગયો. અને ભૂકંપ પહેલાંનું કંઇક યાદ આવી ગયું. આ એ જ જગ્યા જ્યાં ભૂકંપ પહેલાં હું રહેતો..... દિપ-મંદિર એપાર્ટમેન્ટ, પહેલો માળ, 4 નંબર નો ફ્લેટ.1994 થી 26-Jan-2001 નો એ યાદગાર સમયગાળો, અને ઘરનો મહત્વ. • 1994માં SSC બોર્ડની પરીક્ષા આપી. 65 ટકા આવ્યા. • 1998માં ડિપ્લોમા ઇલેક્ટ્રીક પાસ કર્યું. 66 ટકા આવ્યા. મારા મિત્ર સાથે એક વખત વાત કરતા માલૂમ પડ્યો, કે એ રાતના 3 વાગે વાંચવાં  ઉઠે છે. પછી મે પન થોડા દિવસ રાતના 3 વાગે ઉઠીને વાંચવાનું ચાલુ કર્યું. નિંદર આવતી એટલે ચા બનાવતો અને ટોસ ખાતો! • 1997 માં LCC કમ્પ્યુટર કોર્સ કર્યો. એ મારા જીવનનો turning point. બીજા કમ્પ્યુટર નાં કોર્સ કર્યા. • 1996, 97, 98 હાર્મોનિયમ શીખ્યો... • 1998માં પ્રથમ ઇલેક્ટ્રીક ની નોકરી કરી જે થોડા મહિનામાં મૂકી દીધી. • માર્ચ 1999 માં પ્રથમ કમ્પ્યુટર ની નોકરી. • ત્યારે હું સાઇકલથી નોકરીમાં જતો. થોડા મહિના પછી લુના લીધી. અને હું બહુ ખુશ હતો. એ બ્લુ કલરની મારી પ્યારી લુનાં! મજા આવતી. અચાનક ભૂકંપ આવ્યો... • ઘર પડી ગયું. • બ્લેક એન્ડ વ્હાઇટ ટીવી, એ મારી લૂના અને અમ...

 *** સરકારી નોકરી *** ભારતમાં વસ્તી વધારે હોવાથી, શિક્ષણ પ્રત્યે જાગૃતિ ઓછી હોવાથી, ભ્રષ્ટાચાર, લાગવગ અને નોકરીની ઓછી તકો હોવાથી સરકારી નોકરી મળવી હવે લગભગ અશક્ય છે. *** પોતાનો ધંધો *** જો કુટુંબમાં કોઈને ધંધાનો અનુભવ ન હોય, આપણી પાસે મૂડી ન હોય, હિંમત અને આવડત ન હોય તો પોતાનો ધંધો કરવો અશક્ય છે. *** પ્રાઇવેટ નોકરી, મોટાભાગના લોકો માટે એ જ ઓપ્શન *** એટલે આ જ ઓપ્શન બચે છે. અને પ્રાઇવેટ નોકરી સરળ નથી  આપણે સૌ જાણીએ છીએ. security નથી, પગાર નથી, વધારે કામના કલાક, વધારે જવાબદારી વગેરે..... આવી પરસ્થિતિમાં લોકો એના નોકરી કેવી છે, પગાર કેટલો છે એના આધારે જજ કરવું સાવ ખોટું છે. • માણસ પાસે સારી નોકરી ન હોય અને ક્યારેક બેરોજગાર થઈ જાય, તો પણ એ સારો માણસ હોય સકે છે. • એના પાસે ફોર વ્હીલર. ન હોય તો પણ એ સારો માણસ હોઈ શકે છે. • એના પાસે પોતાનો ઘર ન હોય તો પણ એ સારો માણસ હોય સકે છે. આવા માપદંડોથી માણસને મૂલવવાનો બંધ કરવું જોઈએ. અને એનાથી ઉલટું.... • માણસ પાસે સારી નોકરી હોય, આવક હોય, ગાડી ને બંગલો હોય તો પણ એ ટોપાઈ અને નકામો હોય શકે છે. માણસ ખરાબ છે કે સારો એને કેમ જજ કરશો? આવી રીતે? નાં. ...

મોટા ભાગના લોકો માટે ચારધામ યાત્રા ઘોડા/ખચ્ચર વગર શક્ય નથી. યમુનોત્રી અને કેદારનાથની ઊંચાઈ વધારે હોવાથી, પગપાળા ચડવું અને ઉતરવું બહુ અઘરું છે. એમના આટલા મહત્વ છતાં, ઘોડા/ખચ્ચરની નોંધ લેવાથી નથી.... આભારવિધિ માં ક્યાંય એમનો ઉલ્લેખ નથી થતો. અફસોસ! આજની દુનિયામાં જે બોલે એના બોર વેચાય.... એટલે એમાં મૂંગા પ્રાણીને કોણ પૂછે? કોણ એના દુઃખ દર્દ સમજે? આજે ઇમાનદાર માણસની હાલત પણ આ ઘોડા/ખચ્ચર જેવી નથી થઈ ગઈ? કોઈ માણસ પોતાના કામથી કામ રાખીને, ઈમાનદારીથી, નિષ્ઠાથી, કામ કર્યે જાય, જરૂર પડે તો બીજાને મદદ કરીએ જાય, છતાં, લોકો પોતાના હિત અને સ્વાર્થને કારણે આવા લોકોનો હેરાન કરે છે, આર્થિક રીતે લૂંટી કે છે, નિંદા કરે છે.... છેલ્લે ઘોડા/ખચ્ચરની જેમ એક ઇમાનદાર માણસ પણ થાકી, હારી ને દમ તોડી દે છે....

5-May 2030: માધાપરથી બસ ઉપડી 6-May 0630: પાલનપુર માં સવારનો નાસ્તો. ચા અને પકવાન. 1000: બપોરના ભોજન માટે 3 કલાક વિરામ. BPC pump. રીંગણા બટેટા અને ટામેટાનું શાક, દાળ ભાત રોટલી છાશ 2000: રાત્રિ ભોજન માટે 2.5 કલાક વિરામ. IOC pump. ખીચડી કઢી રોટલી 1030: હરિદ્વાર માટે યાત્રા શરૂ. આશરે 10 કલાક. રાત્રિના રસ્તો ભૂલી જવાથી વિલંબ. 7-May 0615: BPC pump પર ચા અને પૌંઆ. 1 કલાક વિરામ બાદ ફરીથી હરિદ્વાર તરફ. 1430: હરિદ્વાર આશ્રમ પહોંચ્યા સાંજે: હર કી પેડી અને ગંગા આરતી 8-May 0800: seating બસ દ્વારા યાત્રા શરૂ લગભગ 11 કલાકના ટ્રાવેલિંગ પછી યમુનોત્રી જતા માર્ગ માં રાત્રિ રોકાણ 9-May 0430: બસ દ્વારા ફરીથી યમુનોત્રી તરફ પ્રયાણ 0930: 5 કલાકના ટ્રાવેલિંગ પછી પગપાળા યમુનેત્રી તરફ ટ્રેકિંગ 1430: યમુનોત્રી પગપાળા પહોંચ્યો. (કુલ 5 કલાક) 1500: યમુનોત્રીથી પગપાળા return 1900: તળેટી પહોંચ્યા (કુલ 4 કલાક) બધા યાત્રી ઉપરથી નીચે આવી જાય એના માટે રાહ જોઈ. બસમાં બધન્યત્રી પાછા આવતા ઘણી વર લાગી. ડિનર લીધું 10-May 0030: રાત્રે ગંગોત્રી માટે પ્રસ્થાન સવારે ખારી પૂરી અને રોટલી ચા નાસ્તો 1500: લગભગ 5 કલાક જેટલો ટ્રાફિક જામ...

*** કુદરતી તકલીફ *** ઢંડી લાગે તો જેકેટ, સ્વેટર, શાલ પહેરી લો ગરમી હોય, તડકો લાગે તો ટોપી, ચશ્મા, ટી શર્ટ પહેરી લો વરસાદ હોય તો રૈન કોટ પહેરી લો પહાડ ચડવા માં થાક લાગે છે, કેદારનાથ ચાલીને  ઉતરતા 8 કલાક લાગ્યા. પણ વચ્ચે વચ્ચે થોડો વિશ્રામ લો, પાણી પીઓ, કુદરતી સૌંદર્ય માણો, ફોટો પાડો. નીચે આવીને આરામ કરો... કુદરતી શારીરિક અને માનસિક તકલીફો થોડા દિવસના આરામ પછી જતી રહે છે. *** માણસની તકલીફો *** બીજાને આર્થિકરીતે લૂંટી લેવું ખોટું બોલવું. નક્કી કરતી વખતે સારી સારી વાતો કરવી, પૈસા લઈને ફાઇનલ કર્યા પછી ફરી જવું. જેના પર આપણે વિશ્વાસ કર્યું હોય, જેને આપણે મદદ કરી હોય એ જ માણસ આપણે લાત મારી દે છે. આવી માણસની તકલીફોનું કોઈ સમાધાન નથી!! ભોગવે જ છૂટકો... અને એનું દુઃખ મનમાં રહી જાય છે. કુદરતી આફતોની જેમ થોડા દિવસોમાં છુટકારો નથી મળતો..... લાંબો ઘાવ કરી જાય છે, એ ઘાવ જલ્દી ભરાતો નથી.

મારી સાથે ફોટોમાં છે વસંતપુરી. ritired છે અને મહાદેવ મંદિરની સેવા કરે છે. યાત્રા દરમ્યાન મેં એમને ક્યારે કોઈ સાથે ઊંચા અવાજ માં વાત કરતા નથી જોયું. એકદમ શાંત સ્વભાવના છે. 2 min એમને સાથે વાત કરી તો એમને એક સરસ વાત કરી, જેનાથી હું પ્રભાવિત થઈ ગયો. "કોઈની "નિંદા" કરવી એના કરતા, ભગવાનની સેવા કરવી સારી" વાહ! કેટલા ઊંચા વિચાર અને એવીજ એમની જીવનશૈલી છે!  સારા વિચાર અને કંઇક શીખવા માટે મેં ગુજરાતી, હિન્દી અને અંગ્રેજીમાં થોડા પુસ્તકો વાંચ્યા.... પણ મારી આજુબાજુ માં રહેતા આવા લોકોથી હું બહુ પ્રભાવિત થાઉં છું.... ધન્ય છે આવા લોકો....

કમ્પ્યુટરની ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ નું નામ છે Windows..... મતલબ એક "બારી", જેનાથી તમે કમ્પ્યુટરની virtual દુનિયાને જોઈ શકો... થોડા દિવસ માટે મે એ "બારી" ને બંધ કરી દીધી છે... અને એની જગ્યાએ બસની બારીમાંથી વાસ્તવિક દુનિયાને, જોઈ રહ્યો છું.... હા, સફર લાંબો છે, થાક છે, થોડી અગવડતા છે, ડ્રાઇવર રાતના રસ્તો પણ ભૂલી ગયો હતો, એટલે થોડો ફેરો પડ્યો છે.... એ જ તો છે, વાસ્તવિક દુનિયા....! તડકો, છાયો, ભૂખ, તરસ.... કમ્પ્યુટરની સ્ક્રીન માં તો આ કાઇંજ અનુભવ જ નથી થતું... એ પ્લાસ્ટિકના ફૂલ જેમ, દેખાય છે સારા અને મૂર્જતા પણ નથી..... પણ સામે એમાં સુગંધ પણ નથી.....!

આજે મણીફુઈ ઘરે રોકાયા છે... એને કીધું કે એને 100 વર્ષ થઇ ગયા..! વાહ! આ સાંભળી ને કૈંક લખવાનું મન થયું......! અમુક લોકો અડીખમ વૃક્ષ જેવા હોય છે.... એક બીજ માંથી ઘટાદાર વૃક્ષ બનવું એ બહુ લાંબી સફર છે.... પ્રથમ સૌથી મોટી પરીક્ષા બીજ ફૂટી ને, જમીન ચીરીને બારે નીકળવું.... નાનકડા કુમળા, બસ હાજી તાજા જન્મેલા એ છોડ ને ઘણી બધી વસ્તુથી બચી ને પોતાનું જીવન બચાવવાનું છે.... પાણી ન મળે, જનાવરો ખાઈ જાય વગેરે.... પછી એ વૃક્ષ, કુમાર અને યુવા થઇ છે... હજી પણ પાણી અને કોઈ જાનવર ખાઈ ન જાય કે તોફાની છોકરાઓ ઉખેડી ન નાખે, એ પ્રશ્ન તો ઉભા જ છે.... ને હવે આવે છે વાવાજોડું! જેમ વિડિઓ ગેઇમ  માં અમુક પડાવ પાર કાર્ય પછી જેમ છેલ્લે stage પાર કરતા પેલા boss આવે એમ!  તુફાન!! એ વૃક્ષની સાચી પરીક્ષા! એનાથી ભાગીને બચવાનો કોઈ ઉપાય નથી! એક જ ઉપાય છે! બસ! એનો સામનો કરવાનો..... ઘણા વૃક્ષો ધરાશાયી થઇ જાય છે.... રાત્રે કોઈ તુફાન આવ્યો હોય અને આપણે સવારે રસ્તા પણ નીકળીએ ત્યારે આપણે રસ્તા પર ઘણા વૃક્ષો ધરાશાયી પડ્યા હોય છે... પણ અમુક વૃક્ષો આ તુફાનનો સામનો કરીને અડીખમ ઉભા હોય છે... જરૂર એના મૂળિયાં બહુ મજબૂત હશે... આવ...

1996 (26 વર્ષ પહેલા) માં આવેલું મિરાજ album નું આ બહુ સરસ, ધીમું અને થોડું ગમગીન ગીત છે. આજની generation ને slow એન્ડ ગમગીન ગઝલ, જગજીત સિંહ પસંદ નહિ હોય. આ ગઝલ નહિ સાંભળી હોય. મેં આ ગઝલને ઘણી વાર loop માં રાખીને સાંભળી છે.... શરૂઆતમાં સંતુરને બહુ સરસ વગાડ્યું છે.... મને આવું ધીમો અને કંપન, વારું સંતુર સંભાળવું બહુ ગમે..... જગજીત સિંહની કમાલ છે.... એ જ કોમન ઢોલક વળી rhytham ચાલી રહી છે.... acoustic guitar, violin નાં કમાલ નાં music છે.... જગજીત સિંહ નો ખાલી અવાજ નહિ પણ આવું slow અને મધુર સંગીત મને ગમે.... કીબોર્ડ પર વગાડવું બહુ મુશ્કેલ છે.... એ મજા ન આવે.... આને જગજીતના અવાજમાં જ સાંભળવાની મજા આવે.... કયો રાગ છે, કયા સુર વાગે છે એ કાઈંજ ખબર નથી પડતી.... બસ આ માત્ર એક ચમત્કાર જ લાગે છે....

રાધા કૃષ્ણ સિરિયલ ની કથામાં ઘણુંય જ્ઞાન સમાયલું છે..... વાર્તા/ કથાથી જો આપણે એને સમજી શકીએ તો.... કથા પાછળનો બોધ સમજી શકીયે તો.   એક અસુર મહાદેવની તપસ્યા કરીને વર માંગે. છે. પહેલા પોતે અમર થવાનો વર માંગે છે. પણ અમર થવાનો વર કોઈ ભગવાન કોઈને ન આપી સકે. એટલે ભગવાન એને બીજુ વર માંગવાનું કહે છે. અસુર બીજો વર જો પોતે અમર ન થઈ સકે તો બીજાને મારી નાખવાની શક્તિ માંગે છે.... એ કોઈના પણ માથા પર હાથ મૂકે તો એ મરી જાય! મહાદેવ તથાસ્તુ કહીને એ વર આપી એ છે.... બસ! પછી તો એ અસુર એ વરનો દુરુપયોગ કરીને ઘણા દેવતા ઓને મારી નાખે છે.... આ કથા આપણે સૌને ખબર છે....  આજના અવિશ્વાસ નાં જમાનામાં, સ્વાર્થના સમયમાં, સ્પર્ધાત્મક સમય માં આ કથા બહુ સમજવા જેવી છે.    પ્રમાણિકતાથી, જાત મહેનત કરી ને કોઈ સિદ્ધિ અને સફળતા હાસિલ કરવી (દેવતા બનવું) અગરું છે..... બધા એ કરી નથી શકતા.... એટલે જે લોકો સફળ છે, જાત મહેનતથી આગળ આવ્યા છે, એને નુકશાન કરવાનું, હેરાન કરવાનું વિચારે છે.  જો આજે દરેક પાસે આ ભસ્મ કરવાનું વર હોય તો, બધા એક બીજાને મારી નાખે! દુનિયામાં કોઈ ન બચે!!  હકીકતમાં એમ નથી કરી ...